Το Νεώριο Σύρου μέσα από τις ιστορίες του ανθρώπου που ήταν «η ψυχή» του Ναυπηγείου

Το Νεώριο της Σύρου είναι η μεγαλύτερη βιομηχανική μονάδα της Ερμούπολης και ένα από τα παλαιότερα μηχανουργεία της Ελλάδας. Ήταν και εξακολουθεί να είναι, επίσης, μια επιχείρηση ζωτικής σημασίας για το νησί της Σύρου, τόσο λόγω των υπηρεσιών και των εσόδων που προσφέρει στο νησί, όσο και λόγω των θέσεων εργασίας που παρέχει για τους ντόπιους.

Η ιστορία του ξεκινά από το 1861, όταν η ελληνική ατμοπλοΐα ίδρυσε στην Ερμούπολη το πρώτο -και μοναδικό τότε- ατμοκίνητο σιδηρουργείο στην Ελλάδα αλλά και στην ευρύτερη περιοχή της ανατολικής Μεσογείου. Αρχικά το εργοστάσιο κατασκεύαζε μικρές ατμομηχανές, αντλίες, λέβητες και παρεμφερή εξαρτήματα, έχοντας στη διάθεσή του μια ξύλινη αποβάθρα που είχε κατασκευάσει το 1857 ο Χιώτης ναυπηγός Νικόλαος Παγίδας, και έπειτα μια δεύτερη, επίσης ξύλινη, που παραχώρησε η γαλλική εταιρία Companie des Forges et Chantiers.

Το 1899 συστήνεται η εμπορική εταιρία Νεώριον και Μηχανουργεία Σύρου και, για το δεύτερο μισό του 19ου αιώνα ήταν η δεύτερη πιο σημαντική ελληνική επιχείρηση εφαρμοσμένης μηχανικής. Όλα αυτά τα χρόνια, το Νεώριο πέρασε από πολλά χέρια και πολλά στάδια, τόσο ακμής όσο και παρακμής. Το 1979 οι αδερφοί Γουλανδρή, οι οποίοι είχαν αγοράσει την εταιρία από το 1968, συμβάλλοντας στην καλύτερη, ίσως, περίοδο του Νεωρίου, εγκαταλείπουν την επιχείρηση λόγω της οικονομικής κρίσης της εποχής. Το Νεώριο περνά στον έλεγχο των τραπεζών μέχρι και το 1992, όταν και η τότε κυβέρνηση Μητσοτάκη παύει τη λειτουργία του στα πλαίσια των ιδιωτικοποιήσεων. Το 1994 το ναυπηγείο αγοράζεται από τους τωρινούς ιδιοκτήτες του, την Νεώριον Νέα Ανώνυμη Εταιρία Ναυπηγείων Σύρου του ομίλου Ν. Ταβουλάρη, οι οποίοι συντήρησαν τις εγκαταστάσεις, φέρνοντας πίσω κάτι από την παλιά τους δόξα και εγκατέστησαν μονάδα ασφάλτωσης για να διασφαλίσουν την ομαλή υδροδότηση του νησιού.

Η ιστορία του Νεώριου είναι μια ιστορία που ξεπέρασε τα όρια της ακτοπλοΐας και κατάφερε να επηρεάσει ολόκληρη την κοινωνία της Σύρου, όπως και την συνολική ιστορία της Ελλάδας. Για αυτό και η HuffPost Greece απευθύνθηκε στον πλέον κατάλληλο άνθρωπο για να μάθει πώς ήταν το Νεώριο όταν βρισκόταν στο απόγειο της δόξας του, φτάνοντας μάλιστα μέχρι και στην παραγωγή των πρώτων ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

Ο κος. Κούλης Φιλιππάκος ήταν ο διευθύνων σύμβουλος του Νεώριου επί ιδιοκτησίας αδερφών Γουλανδρή, το άτομο που είχε την ευθύνη να εξοπλίσει και να εκμοντερνίσει το Ναυπηγείο. Αν και ο όρος «διευθύνων σύμβουλος» δεν φτάνει για να καλύψει τις αρμοδιότητες που είχε αναλάβει και το έργο που παρήγαγε όσο καιρό εργάστηκε στο ιστορικό ναυπηγείο. Στα 82 του πλέον, μένει μόνιμα σε ένα όμορφο σπίτι με αυλή στο Παλαιό Φάληρο απ' όπου μπορείς να δεις τη θάλασσα από το παράθυρο, ενώ γκραβούρες από τη χρυσή εποχή του Νεωρίου κρέμονται σε έναν τοίχο στο σαλόνι. Το μυαλό του πηδά από τη μία ιστορία στην άλλη, ιστορίες που δε χορταίνεις να ακούς.

Και, όπως είθισται με όλους τους καλούς παραμυθάδες, τον αφήσαμε να μας τις αφηγηθεί χωρίς να τον διακόψουμε. Όχι μόνο επειδή ο τρόπος που τις εξιστορεί σε κάνει να νιώθεις σαν να ήσουν μπροστά σε κάθε γεγονός, αλλά και επειδή, στη συγκεκριμένη περίπτωση, δεν ακούγαμε παραμύθια, αλλά αυθεντικά κομμάτια της ελληνικής, θαλασσινής ιστορίας.

«ΒΙΟΛΑΝΤΩ ΓΟΥΛΑΝΔΡΗ» - Η πρώτη μεγάλη δεξαμενή

«Το βασικότερο εργαλείο ενός ναυπηγείου, όπως λένε στην πιάτσα “ο κράχτης”, είναι οι δεξαμενές. Είχαμε μια μικρή δεξαμενή για πλοία έως 20.000 τόνους, της οποίας είχε λιώσει η λαμαρίνα και ήθελε επισκευή. Οπότε είχαμε άμεση ανάγκη για μια μεγάλη δεξαμενή, την οποία και είχαμε ήδη παραγγείλει από τη Γερμανία, για πλοία από 80 έως 85.000 τόνους.

Ήρθε η δεξαμενή, επειδή όμως δεν είχε τελειώσει η κατασκευή των ναύδετων (σημ. Οι σημαδούρες που κρατούν το πλοίο αγκυροβολημένο με ασφάλεια), την αράξαμε στον κόλπο της Ελευσίνας όπου, λόγω της κρίσης στην ναυτιλία που υπήρχε τότε, βρίσκονταν πολλά παροπλισμένα βαπόρια. Η δεξαμενή λοιπόν πήγαινε κι ερχόταν, κοπανούσε στα υπόλοιπα βαπόρια που ήταν δίπλα της και οι ιδιοκτήτες τους είχαν ξεκινήσει να μας στέλνουν μηνύσεις. Οι συνεργάτες μας από το Λονδίνο βρίσκονταν σε παζάρια με την γερμανική εταιρεία ρυμούλκησης που είχε φέρει τη δεξαμενή στην Ελλάδα ώστε να την μεταφέρουν και στη Σύρο, αλλά δεν έφταναν σε συμφωνία. Μια μέρα λοιπόν μου λέει ο Δημητρός, Νικολάου, Βερνίκος, με τον οποίο ήμασταν πολύ φίλοι, “Να πάω να στην κατεβάσω εγώ στο νησί; Και θα μου δώσεις ό,τι θέλεις”. Είχαν τελειώσει τότε τα ναύδετα. Παίρνω την απόφαση μόνος μου τότε και του λέω "Δημητρό, πήγαινε πάρτηνα και φέρτηνα".

Η Άννα Γουλανδρή, κόρη του Νικόλα Γουλανδρή και σύζυγος του Δημήτρη Χορν, στα εγκαίνια της πλωτής δεξαμενής "ΒΙΟΛΑΝΤΩ"

Φωτογραφίες από τα εγκαίνια της πλωτής δεξαμενής "ΒΙΟΛΑΝΤΩ", της πρώτης μεγάλης δεξαμενής του Νεώριου

«Πάει λοιπόν μόνος του, αρχηγός του ρυμουλκού, να τη φέρει. Μιλούσαμε με το walkie talkie στη διαδρομή, δεν είχαμε κινητά τότε, και μου λέει “Είμαι στα Γράμματα” (ο βορινός κάβος της Σύρου που βλέπει προς την Τήνο), οπότε με κάποιο μικρό θαλαμηγό της εταιρείας ξεκινάω να τον υποδεχτώ. Τον βρήκα και συνεχίσαμε να παρακολουθούμε τη ρυμούλκηση. Και, αυτό που ήταν συγκινητικό, ήταν ότι χτυπούσαν οι καμπάνες όλου του νησιού. Από τον Άγιο Δημήτριο, βόρεια, μέχρι και που φτάσαμε στα βαπόρια, στην αριστοκρατική συνοικία της Ερμούπολης που είναι ο Άγιος Νικόλαος ο πολιούχος του νησιού. (σταματά λίγο την αφήγηση, συναισθηματικά φορτισμένος) Ως που να λείψω για πάντα, θα το θυμάμαι και θα συγκινούμαι. Αργότερα, όταν έφυγα από τη Σύρο, ο τότε επίσκοπος χτυπούσε πένθιμα τις καμπάνες του Αγίου Νικολάου».

Οι σχέσεις μέσα στο Ναυπηγείο

«Μας δόθηκε ένα ολόκληρο νησί, ψυχή τε και σώματι. Αν τους απέλυες έπρεπε να ανέβουν στον Πειραιά με όλη τους την οικογένεια».

«Ένας εμπορικός ακόλουθος της Βρετανικής Πρεσβείας μου λέει μια μέρα, “Θα σου κάνω ένα δώρο. Θα οργανώσω όλους τους εμπορικούς ακολούθους των Δυτικών Χωρών να κάνουν μια επίσκεψη στο Ναυπηγείο, θέλεις;”, “Αστειεύεσαι;” του λέω, “σε ευγνωμονώ!”.

Πηγαίνω κάτω, στα μαγαζιά (σημ.: όλα τα ναυπηγεία διαχωρίζονται σε «μαγαζιά», χώρους που εκτελούνται οι επί μέρους εργασίες) και βλέπω πως αυτό δεν ήταν ναυπηγείο, ήταν κουλουβάχατα. Ήταν Παρασκευή και αυτοί θα έρχονταν Δευτέρα, οπότε είχα μόνο το Σαββατοκύριακο για να συμμαζέψω το χώρο. Φωνάζω όλα τα μαγαζιά, και τους λέω πως είναι ντροπή να δείξουμε αυτό το χάλι, και πως πρέπει να με βοηθήσουν να το καθαρίσουμε. Και μπαίνω πρώτος με ένα φτυάρι κι ένα καροτσάκι και έρχονται όλοι. Και ενώ τους είχα υποσχεθεί πως θα τους έδινα διπλό ημερομίσθιο, δεν το πήρε κανένας, από αγάπη για το ναυπηγείο.

Ήρθαν οι ακόλουθοι και έγραφε ο Ευρωπαϊκός τύπος πως αυτό δεν είναι ναυπηγείο, είναι χειρουργείο».

«Το management δεν το μαθαίνεις, είναι πηγαίο. Είναι η επαφή και οι σχέσεις που δημιουργείς με τους ανθρώπους. Για μένα, ο άνθρωπος είναι 15% φυσικός και 75% μεταφυσικός».

Η Enfield και το πρώτο ηλεκτρικό αυτοκίνητο στην Ελλάδα

«Ο Γιάννης Γουλανδρής ήταν ένας φοβερά έξυπνος και επινοητικός άνθρωπος. Κάπως έτσι συνέλαβε το ηλεκτρικό αυτοκίνητο, μια ιδέα χρόνια μπροστά από την εποχή της.

Αγοράζει μια εταιρία που λεγόταν Enfield. Ήταν δυο εταιρίες στην Αγγλία, η Royal Enfield που έφτιαχνε τα τουφέκια, και η Enfield που έβγαζε μοτοσυκλέτες. Και μου λέει να φτιάξουμε την Enfield Automotive και να βγάζουμε ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Είναι κρίμα το ότι πέθανε και χάθηκε και αυτή η ιδέα μαζί του, γιατί τώρα όλες οι αυτοκινητοβιομηχανίες στον κόσμο βγάζουν ηλεκτρικά αυτοκίνητα. Τα περισσότερα ηλεκτρικά αυτοκίνητα τότε κατασκευάστηκαν στο Νεώρειο, με σχεδιαστή τον Ζαφείρη το Κούγια και τον ίδιο το Γιάννη.

Παρουσίαση των πρώτων ηλεκτρικών αυτοκινήτων της Enfield Automotive στους επιχειρηματίες και αξιωματούχους του νησιού και του Ναυπηγείου.

Οι Εγγλέζοι τότε ήταν σε μια μεγάλη decadence, έπιναν μπύρα και έβλεπαν τηλεόραση. Μέχρι που τους κλόνισε η Θάτσερ με τα Φώκλαντ. Υπήρχε τότε μια παγκόσμια εταιρία που έδινε πιστοποιητικά στα αυτοκίνητα, περνώντας τα από διάφορα τεστ. Ένα από τα τεστ ήταν πόσες ώρες θα αντέξουν, αν ταξιδέψουν σε ανώμαλο δρόμο. Και ενώ είχε τελειώσει το τεστ παρά μισή ώρα, οι Εγγλέζοι το διέκοψαν για να πάνε να πιουν μπύρες. Δεν είχαν τη φλόγα που είχαμε εμείς, να δουν τι θα γινόταν, τι θα έκανε το δημιούργημά τους. Και τσαντίστηκε ο Γιάννης. Εγώ είχα αγοράσει ήδη τότε το παλιό εργοστάσιο Βελισσαρόπουλου στη Σύρο, και του λέω έλα κάτω, κατέβασέ τους εδώ, και θα σου έχω ένα εργοστάσιο έτοιμο να μπεις μέσα. Και εγκαταστάθηκε εκεί η Enfield και εκεί βγάλαμε τα περισσότερα αυτοκίνητα.»

Ο κ. Κούλης Φιλιππάκος (δεξιά) κατά την υπογραφή των συμβολαίων για τη δεξαμενή "ΒΙΟΛΑΝΤΩ"

Όπως αποδείχτηκε, δυστυχώς, η Ελλάδα δεν ήταν ακόμα έτοιμη για τον ερχομό του ηλεκτρικού αυτοκινήτου. Όχι όμως για τους, ίσως δικαιολογημένους, λόγους που μπορεί να φανταστεί κάποιος.

«Κάνουμε ένα μεγάλο πάρτυ στον Αστέρα της Βουλιαγμένης για την προώθηση των αυτοκινήτων. Τα βάλαμε μέσα, μάλιστα, και τα καβάλησαν κάποιοι δικοί μας και τα έκαναν βόλτα στο πάρκινγκ. Και έχουμε καλέσει τον Στρατηγό Καρδαμάκη, που ήταν στη ΔΕΗ τότε. Και να ψήνω εγώ τον Καρδαμάκη να πάρει τα αυτοκίνητα να τα χρησιμοποιεί στα εργοτάξια της ΔΕΗ.
Και αυτός όμως, όπως όλοι, με παραπέμπουν στο Υπουργείο Οικονομικών, διότι δεν ήξεραν πόσο θα το φορολογήσουν. Κατέφυγαν όλες οι υπηρεσίες στο ΥΠΟΙΚ για να υπολογίσει το φόρο και αυτό δεν απαντούσε».

«Έτσι, κάνω δύο εικονικές πωλήσεις. Η μία ήταν στη Λένα τη Ράλλη, τη γυναίκα του Ράλλη (ο οποίος όταν του έκαναν απεργία οι ταξιτζήδες με πήρε βράδυ τηλέφωνο για να τους υποσχεθώ πως θα τους φτιάξω ηλεκτρικά ταξί) και η άλλη στον Τάκη (Δημήτρη) τον Χορν. Σε πολύ γνωστά πρόσωπα δηλαδή. Και πηγαίνω στο ΥΠΟΙΚ ως αντίκλητός τους, όπου και με οδηγούν στον Γενικό Διευθυντή. Και φτάνουμε στο Γενικό Διευθυντή. Και τι μου λέει;

“Δεν μπορούμε κύριε Φιλιππάκο να εξισώσουμε τον βενζινικό ίππο με τον ηλεκτρικό ίππο και άρα δεν μπορούμε να βγάλουμε φορολόγηση για το ηλεκτρικό αυτοκίνητο”.

Σου είπα πριν πως είμαι κατά της βίας. Εκείνη τη στιγμή όμως δεν άντεξα άλλο, ο παραλογισμός με έφτασε ως εδώ. Οπότε δίνω μια βουτιά, καβαλάω το γραφείο του και του λέω “Ρε συ, ανόητε, τι νομίζεις, μπρίκια κολλάμε; Τι είναι ο ίππος; Ξέρεις τι μου είπες; Τι είναι πιο βαρύ, ένα κιλό μπαμπάκι ή ένα κιλό σίδερο; Και τα δύο είναι ένα κιλό! Ά στο διάολο!”.

Αισθάνθηκα τέτοια απογοήτευση για τη διοίκηση που δεν το είπα καν στους ανωτέρους του. Μου είπε, έπειτα, κάποιος δικός μας ότι σαμποτάρουν τη κυκλοφορία των ηλεκτρικών μας αυτοκινήτων οι εταιρίες πετρελαιοειδών. Στην αρχή δεν το πίστεψα, όσο περνούν όμως τα χρόνια το πιστεύω απολύτως.

Μετά από αυτό σταμάτησε και η παραγωγή και όλα».

Ο Ιταλός

«Στο Νεώρειο υπήρχε ένας Ιταλός που τα είχε φτιάξει με μια Συριανή, την οποία τελικά παντρεύτηκε. Ήταν αυτός που όταν έφυγαν οι Ιταλοί από το νησί, τον έβαλαν και παγίδευσε με εκρηκτικά όλο το λιμάνι της Σύρου. Και λόγω της αγάπης του για τη Συριανή, τη γυναίκα του, πήγε και έβγαλε τους δυναμίτες και δεν ανατινάχθηκε.

Ο Ιταλός αυτός κατάλαβα πως ήταν μεγάλο ταλέντο. Βγάζω φιρμάνι στο ναυπηγείο και λέω: ο Ιταλός θα κάνει λεπτοκατασκευές. Οι μεγάλοι και τρανοί πολιτικοί μηχανικοί και κατασκευαστές που είχαμε, δεν μπορούσαν να κάνουν μια ηλεκτρική πόρτα να ανοιγοκλείνει για να μπαινοβγαίνουν τα πλοία, γιατί είχαμε έναν τόρνο ο οποίος μπορούσε να πάρει μέχρι 18μ. μήκος τελικού άξονα. Και το πρόβλημα ήταν πως η πύλη του ναυπηγείου ήταν απέναντι στο μελτέμι. Και ήρθε ο Ιταλός και βρήκε την λύση. Έφτιαξε μια πόρτα από παλιά λάστιχα αυτοκινήτου και έβαλε ένα βάρος κάτω έτσι ώστε μόλις έμπαινε μέσα, έκλεινε μόνη της».

Το Νεώριο Σύρου επί Γουλανδρή, από τα φωτογραφικά αρχεία του κ. Φιλιππάκου

Το Νεώριο Σύρου επί Γουλανδρή, από τα φωτογραφικά αρχεία του κ. Φιλιππάκου

Ο ρόλος του Ιταλού όμως, ήταν σημαντικός και στην παραγωγή των ηλεκτρικών αυτοκινήτων.

«Μου λέει ο Ιταλός μια μέρα “Κύριε Φιλιππάκο, σίγουρα έχεις κάνει καλή δουλειά για το σασί του ηλεκτρικού αυτοκινήτου;”. Τα σασί των αυτοκινήτων ήταν σιδερένια με τετράγωνο σωλήνα, ατσάλινο. Και κάνει καλίμπρα ο Ιταλός και βγάζει ότι τα σασί των Άγγλων ήταν έκκεντρα. Ξέρεις τι θα πει να είναι το σασί έκκεντρο; Είναι ό,τι πρέπει για να πας να τρακάρεις. Τρελάθηκε ο Γιάννης όταν του το είπα. Ανέλαβε λοιπόν ο Ιταλός και όλα μπήκαν σε σειρά. Ό,τι λεπτοκατασκευή ήθελες, πήγαινες και στην έκανε το συνεργείο του Ιταλού, το οποίο ήταν ανεξάρτητο από το ναυπηγείο».

Η εμφάνιση των πρώτων προβλημάτων

Όταν άρχισαν να υπάρχουν οικονομικά προβλήματα και απαιτήσεις από τους εργαζόμενους, ο κ. Φιλιππάκος λειτούργησε ως ο ενδιάμεσος.

«Πάω ένα ταξίδι στην Αγγλία, για να δω πελάτες και να ενημερώσω τα κεντρικά για τις εξελίξεις στο Νεώριο. Ένας τεχνικός διευθυντής της γιάρδας τότε, απολύει 18 εργαζομένους. Γυρίζω και του λέω “Τι πήγες κι έκανες;”.

Όταν αλλάζει μια κυβερνητική κατάσταση, ο λαός γκρεμίζει ακόμα και εκκλησίες. Και ξεκινούν όλοι απεργία. Όχι μόνο απεργία, αλλά μπήκαν μέσα με τάση να καταστρέψουν και οι εργαλειομηχανές ήταν καινούριες και έπρεπε να τις προστατέψω. Κάνω lock out και τους βγάζω όλους έξω, το κλείνω. Ήταν ένας λοιπόν, αγράμματος άνθρωπος, φτωχός, ο οποίος είχε έρθει κάποτε να με παρακαλέσει να μεσολαβήσω εκεί που έδιναν άδειες χειριστών γερανού για να εργαστεί ως χειριστής. Και του την έβγαλα και έπιασε μια δουλειά με πολύ καλό μισθό. Όταν έκανα το lock out λοιπόν, ήταν αυτός και μου φώναζε “αιματορουφήχτρα!”.

Είχαν μαζευτεί όλοι στην πλατεία Μιαούλη και λέω στον οδηγό μου, πήγαινέ με. Αυτός βλέπει τον κόσμο και μου λέει “δεν πάω κύριε Φιλιππάκο”. Και του λέω, κάτσε εσύ, θα πάω εγώ με τα πόδια. Δε σας κρύβω πως φοβόμουν κι εγώ λίγο -μόνο ο κουτός δε φοβάται.
Ο εισαγγελέας και ο ανώτατος διοικητής της χωροφυλακής, που ήταν φίλοι μου, ήθελαν να με βοηθήσουν, εν ανάγκη και διατάσσοντας. Εγώ όμως δεν ήθελα. Η Σύρος με έχει σφραγίσει και ήταν χρέος μου απέναντί της να το λύσω δίκαια αυτό το θέμα. Είχαν φέρει και τη ΓΕΣΕΕ.

Τελικά επεμβαίνουν ο εισαγγελέας και ο ανώτατος διοικητής της χωροφυλακής, όπως και ο νομάρχης, ώστε να κάνουμε διάλογο. Έγινε ο διάλογος με τους συνδικαλιστές και άρχισαν να υποχωρούν ώσπου είχαμε φτάσει στο ότι θα έπαιρναν ξανά πίσω τη δουλειά τους οι 8 από τους 18 απολυμένους. Όσο τους έβλεπα να υποχωρούν, τόσο νευριάζω, και κάποια στιγμή πια γυρίζω και τους λέω “Τι είσαστε, παζάρια κάνετε για ανθρώπινες ζωές; Θα σας χαιρόμουν αν είχαμε απολύσει 18 και επιμένατε να επαναπροσληφθούν και οι 18. Και εσείς υποχωρείτε και πάτε στους 8; Προσλαμβάνονται ξανά και οι 18!”. Και το βούλωσαν».

«Παραιτήθηκα όταν κάποιος από το Λονδίνο μου ζήτησε να απολύσω 200 άτομα. Και του λέω "Ξέρεις τι λες; Θες να απολύσεις 200 οικογένειες, 200 όνειρα, 200 ελπίδες; Έλα εσύ να το κάνεις". Και έφυγα».

Τα τελευταία χρόνια, δυστυχώς, το Νεώριο περνά ίσως την πλέον ταραχώδη περίοδό του, με εξαιρετικά μειωμένο προσωπικό (250 μόνιμοι και 150 έκτακτοι εργαζόμενοι), σημαντικά οικονομικά προβλήματα και συνεχείς απεργιακές κινητοποιήσεις. Ο σκληρός ανταγωνισμός από τα ναυπηγεία της Τουρκίας και ο κακός εννοούμενος συνδικαλισμός δεν βοηθούν ιδιαίτερα την κατάσταση, ενώ μέχρι και τη στιγμή που γράφονται αυτές οι γραμμές, οι αρμόδιες αρχές και οι δύο εμπλεκόμενες πλευρές (διοίκηση και εργαζόμενοι) δεν έχουν καταφέρει να έρθουν σε συνεννόηση ώστε να συνεχιστεί η ομαλή λειτουργία του ναυπηγείου. Ας ελπίσουμε η κατάσταση να αλλάξει σύντομα προς το καλύτερο, καθώς θα είναι πραγματικά κρίμα να χαθεί έτσι άδοξα ένα τόσο σημαντικό κομμάτι της ελληνικής βιομηχανίας και του θαλάσσιου πολιτισμού της χώρας.