Στο ευρωπαϊκό δίκαιο οι εργαζόμενοι αλιευτικού κλάδου

Υπογράφηκε στις 21 Μαΐου στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας στα πλαίσια της Ευρωπαϊκής Ημέρας της Θάλασσας και υπό την αιγίδα της Επιτρόπου Θαλασσίων Υποθέσεων και Αλιείας της Ε.Ε. Μαρίας Δαμανάκη συμφωνία μεταξύ των κοινωνικών εταίρων (εργοδοτών και εργαζομένων στον Ευρωπαϊκο Αλιευτικό κλάδο).

Η συμφωνία αφορά στην ένταξη στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο της Σύμβασης 188 του Διεθνούς Οργανισμού Εργασίας των Ηνωμένων Εθνών. Η Σύμβαση ILO 188 του 2007, που εντάσσεται σήμερα στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο, έχει στόχο την εξασφάλιση αξιοπρεπών συνθηκών ζωής και εργασίας στους εργαζόμενους στον Αλιευτικό κλάδο σε όλο τον κόσμο. Η υπογραφή αυτής της Συμφωνίας και η ένταξη όσων προβλέπονται από τη Σύμβαση του Ο.Η.Ε. στο Ευρωπαϊκό Δίκαιο υπήρξε αίτημα των εργαζομένων στον

αλιευτικό κλάδο εδώ και πέντε χρόνια.

Βρυξέλλες, 21 Μαΐου 2012 – Εκπρόσωποι των εργοδοτών και των συνδικαλιστικών οργανώσεων της Ευρωπαϊκής Ένωσης στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας υπέγραψαν σήμερα συμφωνία με σκοπό να διασφαλιστούν αξιοπρεπείς όροι εργασίας των αλιέων στα σκάφη από πλευράς ελάχιστων απαιτήσεων αναφορικά με τους όρους παροχής υπηρεσιών, την ενδιαίτηση και σίτιση, την επαγγελματική ασφάλεια και προστασία της υγείας, την ιατρική περίθαλψη και την κοινωνική ασφάλιση. Με τη συμφωνία αυτή τίθεται σε εφαρμογή, σε ενωσιακό επίπεδο, η σύμβαση της Διεθνούς Οργάνωσης Εργασίας σχετικά με την «Εργασία στον αλιευτικό τομέα».

Με τη συμφωνία επιβεβαιώνεται η δέσμευση της ΕΕ να βελτιώσει τις συνθήκες εργασίας των αλιέων τόσο στην Ευρώπη όσο και παγκοσμίως. Οι κοινωνικοί εταίροι της ΕΕ σκοπεύουν να ζητήσουν από την Επιτροπή να παρουσιάσει τη συμφωνία τους στο Συμβούλιο Υπουργών της ΕΕ προκειμένου να τύχει εφαρμογής μέσω οδηγίας της ΕΕ, σύμφωνα με το άρθρο 155 της Συνθήκης για τη Λειτουργία της Ευρωπαϊκής Ένωσης, και κατ’ αυτόν τον τρόπο να γίνουν οι κανόνες νομικώς δεσμευτικοί εντός της ΕΕ και να δοθεί η δυνατότητα για ταχύτερη επικύρωση της Σύμβασης της ΔΟΕ.

Η συμφωνία υπεγράφη από τον κ. Javier GARAT, Πρόεδρο της Europêche, και τον κ. Giampaolo BUONFIGLIO, εκ μέρους της Cogeca, με την ιδιότητά του ως προέδρου της ομάδας εργασίας των Copa-Cogeca για τα ψάρια, από πλευράς των εργοδοτών. Ο κ. Eduardo Chagas, Γενικός Γραμματέας της Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Εργαζομένων στις Μεταφορές (ETF) υπέγραψε ως εκπρόσωπος των εργαζομένων. Η συμφωνία υπεγράφη στο πλαίσιο της Ευρωπαϊκής Ημέρας Ναυτιλίας, η οποία εορτάζεται στις 21 - 22 Μαΐου στο Γκέτεμποργκ της Σουηδίας.

Η Επίτροπος Μαρία Δαμανάκη, υπεύθυνη για τη Θαλάσσια Πολιτική και την Αλιεία, η οποία ήταν παρούσα στην εκδήλωση υπογραφής της συμφωνίας, δήλωσε: «Αυτή η συμφωνία αποτελεί το βασικό βήμα προκειμένου τα κράτη μέλη της ΕΕ να δεσμευτούν νομικά για τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας για τους αλιείς της Ευρώπης, και ισχύει καταρχήν για όλα τα αλιευτικά σκάφη και όλους τους αλιείς, συμπεριλαμβανομένων των πολυεθνικών πληρωμάτων. Υποχρεώνει τις αρχές να παρακολουθούν κατά πόσο τηρούνται οι κανόνες, και ενθαρρύνει τον συντονισμό μεταξύ των αρμόδιων αρχών. Ένας από τους στόχους της δρομολογημένης μεταρρύθμισης της Κοινής Αλιευτικής Πολιτικής είναι να γίνει η αλιεία ασφαλέστερη και πιο ελκυστική ως επάγγελμα.»

Ο Επίτροπος κ. László Andor, επιφορτισμένος με την Απασχόληση, τις Κοινωνικές Υποθέσεις και την Κοινωνική Ένταξη, δήλωσε: «Χαιρετίζω τη συμφωνία αυτή με την οποία ορίζονται σαφή κριτήρια αξιολόγησης σχετικά με τη βελτίωση των συνθηκών εργασίας και την υγεία και την ασφάλεια των εργαζομένων στον αλιευτικό κλάδο. Η συμφωνία αυτή δείχνει τον τρόπο με τον οποίο ο κοινωνικός διάλογος μπορεί να διαδραματίσει σημαντικό ρόλο στην κατάστρωση της ενωσιακής κανονιστικής ρύθμισης.»

Ιστορικό
Η παγκοσμιοποίηση είχε σοβαρές επιπτώσεις στον αλιευτικό τομέα και υπάρχει ανάγκη προώθησης και προστασίας των δικαιωμάτων των αλιέων. Στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας ο κίνδυνος να συμβεί ατύχημα που προκαλεί τραυματισμό ή θάνατο είναι 2,4 φορές μεγαλύτερος από τον μέσο όρο όλων των παραγωγικών κλάδων στην ΕΕ. Ο αλιευτικός κλάδος ευθύνεται για το 7% του συνόλου των θανατηφόρων εργατικών ατυχημάτων παγκοσμίως, έστω και αν, με 355.000 εργαζόμενους στην αλιεία, στον κλάδο απασχολείται λιγότερο από το 0,2% του εργατικού δυναμικού της Ευρωπαϊκής Ένωσης. Ο τομέας της αλιείας είναι μια σημαντική πηγή θέσεων εργασίας σε ορισμένα κράτη μέλη (Ελλάδα 1,5%), σε ορισμένες περιφέρειες (π.χ. Γαλικία, Ισπανία 3%) ή και σε παράκτιες κοινότητες (π.χ. Killybegs, Ιρλανδία 68%).

Η Σύμβαση αριθ. 188 της ΔΟΕ συγκεντρώνει και συμπληρώνει άλλες συμβάσεις της ΔΟΕ που είναι ήδη σε ισχύ, και ορίζει τις ελάχιστες απαιτήσεις για την εργασία επί των αλιευτικών σκαφών, μεταξύ άλλων, τους όρους παροχής υπηρεσιών, την ενδιαίτηση και σίτιση, την επαγγελματική ασφάλεια και προστασία της υγείας, την ιατρική περίθαλψη και την κοινωνική ασφάλιση. Συμπληρώνεται από τη σύσταση της ΔΟΕ αριθ. 199. Παρά το γεγονός ότι εγκρίθηκε από τη Γενική Συνδιάσκεψη της ΔΟΕ τον Ιούνιο του 2007, η εν λόγω σύμβαση δεν έχει ακόμη τεθεί σε ισχύ, δεδομένου ότι χρειάζεται να επικυρωθεί από τουλάχιστον δέκα υπογράφοντα μέρη.

Η Συνθήκη ΕΕ παρέχει στους κοινωνικούς εταίρους της ΕΕ τη δυνατότητα να ζητήσουν ώστε, μια συμφωνία την οποία έχουν υπογράψει, να καταστεί νομοθέτημα της ΕΕ μέσω αποφάσεως του Συμβουλίου και, κατ’ αυτόν τον τρόπο, να καταστεί νομικά δεσμευτική για όλα τα κράτη μέλη της ΕΕ. Η συμφωνία αυτή πρόκειται όχι μόνο να ενισχύσει την εφαρμογή της Σύμβασης της ΔΟΕ, αλλά και να προλειάνει το έδαφος για την πλήρη επικύρωσή της από κράτη μέλη της ΕΕ μέχρι το τέλος του 2012, έτσι ώστε η σύμβαση να τεθεί σε παγκόσμια ισχύ το 2013.

Η συμφωνία αποτελεί συνέχεια των διαπραγματεύσεων μεταξύ των ευρωπαίων κοινωνικών εταίρων στον τομέα της θαλάσσιας αλιείας (Europêche - COGECA που εκπροσωπούν τους εργοδότες, και της European Transport Workers Federation - Ευρωπαϊκής Ομοσπονδίας Εργαζομένων στις Μεταφορές), οι οποίες ξεκίνησαν το 2010 .

Για την επικύρωση της Σύμβασης θα πρέπει να έχει θεσπιστεί τόσο εθνική όσο και η ενωσιακή νομοθεσία. Όσον αφορά την ενωσιακή νομοθεσία, η Επιτροπή κίνησε νομοθετική διαδικασία μέσω της διαβούλευσης με τους κοινωνικούς εταίρους το 2007. Στις 7 Ιουνίου 2010, το Συμβούλιο εξέδωσε απόφαση με την οποία εξουσιοδοτούνται τα κράτη μέλη να κυρώσουν, προς το συμφέρον της ΕΕ, τη σύμβαση της ΔΟΕ με την οποία «τα κράτη μέλη πρέπει να καταβάλουν προσπάθειες ώστε να γίνουν οι απαραίτητες ενέργειες ενόψει κατάθεσης των κυρωτικών εγγράφων της σύμβασης, το συντομότερο δυνατόν, κατά προτίμηση πριν από τις 31 Δεκεμβρίου 2012»..

Η εγκαθίδρυση του νομικού πλαισίου αποτελεί μόνο το πρώτο βήμα. Τα κράτη μέλη της ΕΕ οφείλουν να εξασφαλίζουν - μέσω ελέγχων και επιθεωρήσεων - ότι υπάρχει συμμόρφωση προς τους κανόνες. Αυτό ισχύει προφανώς όχι μόνο για τα αλιευτικά σκάφη που φέρουν σημαία κράτους μέλους της ΕΕ, αλλά και για τα σκάφη που φέρουν σημαία των κρατών που δεν έχουν κυρώσει τη Σύμβαση, όταν αυτά καταπλέουν σε λιμένα της ΕΕ.

Η Επιτροπή θα συνδράμει τα κράτη μέλη κατά την εκτέλεση των καθηκόντων τους. Επιπλέον, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Αλιείας και, από το 2014, το Ευρωπαϊκό Ταμείο Θάλασσας και Αλιείας, θα ενισχύσουν οικονομικά τον κλάδο της αλιείας με στόχο τη βελτίωση της ασφάλειας στα πλοία και την παρακολούθηση από τους εργαζόμενους ειδικών μαθημάτων κατάρτισης.

Μια πρόσφατη μελέτη 24 παράκτιων κοινοτήτων στην Ευρώπη κατέδειξε ότι οι στόλοι έχουν μεγαλύτερες δυσκολίες να συμπληρώνουν τα πληρώματα με τοπικό, αλλά και εξειδικευμένο προσωπικό, και χρειάζεται να καταφεύγουν σε πρόσληψη μη υπηκόων της ΕΕ και - σε στόλους μικρής κλίμακας – να χρησιμοποιούν εργαζόμενους οι οποίοι συνεχίζουν την εργασία και πέρα από το νόμιμο όριο συνταξιοδότησης. Η μελέτη δείχνει ότι η αλιεία απλά δεν αποτελεί μια ελκυστική προοπτική σταδιοδρομίας. Η μείωση των αλιευμάτων - και κατά συνέπεια οι αβέβαιες προοπτικές - και οι σχετικά χαμηλοί μισθοί ευθύνονται μόνον εν μέρει για αυτό. Οι ανησυχίες για την ασφάλεια των πληρωμάτων και οι δύσκολες συνθήκες εργασίας επί των αλιευτικών σκαφών είναι ένα άλλο μέρος του προβλήματος.