Εργασιακό περιβάλλον και υγεία

Του ΓΙΑΝΝΗ ΤΟΥΝΤΑ, αν. καθηγητή Κοινωνικής Ιατρικής, Κέντρο Μελετών Υπηρεσιών Υγείας Ιατρικής Σχολής Πανεπιστημίου Αθηνών, προέδρου ΕΟΦ.

Η είσοδος στον 21ο αιώνα επιφυλάσσει ραγδαίες αλλαγές στην εργασία. Οι εθνικές αγορές ενοποιούνται κάτω από τη διαδικασία της παγκοσμιοποίησης δίνοντας τη δυνατότητα μετακίνησης προϊόντων και εργαζομένων.

Επιπλέον δημιουργούνται νέες μορφές απασχόλησης, όπως η μερική και περιστασιακή απασχόληση, ενώ θεσμοθετούνται ελαστικές μορφές εργασίας και η ενοικίαση των εργαζομένων. Η δε οικονομική κρίση έρχεται να επιτείνει τις αλλαγές αυτές, ιδιαίτερα στις χώρες που την υφίστανται πιο έντονα, όπως η Ελλάδα.

Ειδικότερα ο Rifkin σημειώνει σε σχέση με το νέο εργασιακό περιβάλλον ότι

εισερχόμαστε σε μια φάση που χαρακτηρίζεται από σταθερή και αναπόφευκτη μείωση των εργασιών λόγω της επανάστασης στο χώρο της υψηλής τεχνολογίας, γεγονός που οδηγεί σε ευέλικτες μορφές παραγωγής, σε νέες εργασιακές σχέσεις και σε άρση των εγγυήσεων στην απασχόληση. Οι τεχνολογικές καινοτομίες που περιγράφονται μας ωθούν σε ένα κόσμο χωρίς καθόλου σχεδόν εργατικά χέρια. Ενώ οι παλαιότερες βιομηχανικές τεχνολογίες αντικαθιστούσαν τη σωματική δύναμη του ανθρώπου, υποκαθιστώντας σώμα και ευρωστία με μηχανές, οι καινούργιες τεχνολογίες με βάση τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές υπόσχονται την αντικατάσταση του ίδιου του ανθρώπινου νου. Η νέα αυτή κατάσταση οδηγεί στην εξάλειψη στρωμάτων παραδοσιακής διοίκησης, στη συμπίεση κατηγοριών εργασιών, στην εκπαίδευση υπαλλήλων σε πολλαπλά επίπεδα ικανοτήτων, στη συντόμευση και απλοποίηση των διαδικασιών παραγωγής και στον εκσυγχρονισμό των συστημάτων διεύθυνσης.

Στο σύγχρονο εργασιακό περιβάλλον ένα πλήθος παραγόντων σχετίζεται άμεσα ή έμμεσα με την υγεία των εργαζομένων. Οι παράγοντες αυτοί εμφανίζουν μεγάλη ποικιλία ως προς τη φύση τους και τις πιθανές τους επιδράσεις στην υγεία. Πρόκειται για παράγοντες χημικούς, φυσικούς, βιολογικούς, αλλά και εργονομικούς, ψυχολογικούς, κοινωνικούς.

Οι ειδικοί έχουν προσδιορίσει περίπου 100.000 χημικές ουσίες, 50 φυσικούς παράγοντες, 200 βιολογικούς παράγοντες και 20 αντενδεικνυόμενες εργονομικές συνθήκες εργασίας, καθώς και σημαντικό αριθμό φυσικών επιβαρύνσεων που συνδέονται με ψυχολογικά και κοινωνικά προβλήματα. Τα προβλήματα αυτά μπορούν να θεωρηθούν επαγγελματικοί κίνδυνοι, οι οποίοι ενδέχεται να προκαλέσουν ατυχήματα και επαγγελματικά νοσήματα.

Τέλος, οι ψυχοκοινωνικοί και οικονομικοί παράγοντες που αφορούν τις εργασιακές σχέσεις, την κοινωνική αξιολόγηση της εργασίας, το ρυθμό της εργασίας, τις υπερωρίες, κ.ά., θεωρούνται σημαντικές πηγές προβλημάτων τόσο για τη σωματική όσο και για την ψυχική υγεία των εργαζομένων. Η συνεχής μεταβολή της οργάνωσης της παραγωγής και των εργασιακών σχέσεων οδηγεί σε διαρκή μεταβολή και εμπλουτισμό του εργασιακού περιβάλλοντος με νέα στοιχεία, για τα οποία δεν είναι ακόμη γνωστή η συνολική τους επίδραση στην υγεία. Μολαταύτα, εκτιμάται ότι για τους περισσότερους εργαζόμενους στις αναπτυγμένες χώρες, και κυρίως για τους εργαζόμενους σε γραφεία, η κοινωνική οργάνωση της σύγχρονης εργασίας αποτελεί τον πιο ισχυρό παράγοντα που επιδρά στην υγεία τους. Εκτός από το γεγονός ότι η νέα οικονομική οργάνωση, που βασίζεται στην εξατομικευμένη τεχνολογία της πληροφορίας, τεμαχίζει την εργασία και διαιρεί την κοινωνία, ο περιορισμένος έλεγχος που ασκούν οι εργαζόμενοι στην εργασία τους, η μειωμένη κοινωνική υποστήριξη από τους προϊσταμένους και τους συναδέλφους και η εντατικοποίηση της παραγωγής συνιστούν σοβαρές απειλές για την υγεία.

Στο πλαίσιο αυτής της ποιοτικής αλλαγής αυξάνει η εμφάνιση ψυχικών ασθενειών, τα φαινόμενα στρες καθώς και η συνολική χωροχρονική αποξένωση των εργαζομένων (μακροχρόνια άνεργοι, υποαπασχολούμενοι, ετεροαπασχολούμενοι, εργαζόμενοι σε τομείς εξωτερικής εργασίας ή συγκρότηση μη μόνιμου, έκτατου προσωπικού).

Ιστοσελίδα Υγείας - Πρόληψης: www.neahygeia.gr